Audit bij het Rijk | Instituut van Internal Auditors


15-11-2010 Audit bij het Rijk
Op 21 oktober jl. verscheen in Het Financieele Dagblad een opiniestuk van Naeem Arif RO EMIA en Arie Molenkamp RO onder de titel “Audit overheid kan goedkoper”. In Tijdschrift Controlling (jaargang 2010, nummer 11) publiceerde Arie Molenkamp een artikel onder de naam “De linker- en de rechterhand van de Rijksoverheid”. In beide publicaties staat een aantal misverstanden over de auditfunctie bij de rijksoverheid. In dit webartikel willen wij deze rechtzetten. Allereerst is het van belang op te merken dat het Rijk volop bezig is één concern te worden. Het nieuwe kabinet zet deze concernvorming voort (zie regeerakkoord). Vanuit de concerngedachte is in 2008 de Rijksauditdienst (RAD) opgericht. De functie van de RAD is niet anders dan die van de interne groepsauditor van een grote ondeneming. Zo hebben de banken in Nederland elk één interne auditdienst, niet een aparte auditdienst per divisie of vestiging. Molenkamp stelt dat onderbrenging van de auditfunctie bij de RAD betekent dat deze functie onder ‘de vleugels van het centrale gezag’ van Financiën wordt gebracht. Hiervan is beslist geen sprake. Het feit dat de RAD organisatorisch is ondergebracht bij Financiën, betekent niet dat de minister van Financiën opdrachtgever is van de onderzoeken van de RAD (uitgezonderd de onderzoeken bij Financiën zelf). In het governancemodel van de RAD ligt het opdrachtgeverschap nadrukkelijk bij de aangesloten departementen zelf, in lijn met de ministeriële verantwoordelijkheid. Financiën is verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering van de RAD. Inspecties vanuit Financiën worden verricht door de Inspectie der Rijksfinanciën. De RAD verricht geen inspecties en houdt geen toezicht namens Financiën. Wij delen de opvatting dat de interne auditfunctie dicht bij het management en de departementale processen hoort te zitten. Daarom heeft de RAD gekozen voor een gedeconcentreerd organisatie- en huisvestingsmodel. Er is voor elk deelnemend departement ten minste één klantcluster en de meeste auditors hebben hun werkplek op de klantministeries. Hierdoor wordt klantfocus georganiseerd en is verzekerd dat de RAD niet wordt ervaren als een dienst op afstand. Volgens Arif en Molenkamp wordt de accountantscontrole door de auditdiensten uitgeoefend ten behoeve van het parlement. Dit is echter niet het geval. De auditdiensten hebben een interne functie ten behoeve van de minister. De externe controle ten behoeve van het parlement is op grond van de Comptabiliteitswet belegd bij de Algemene Rekenkamer en staat daardoor los van de interne auditfunctie. Voor de volledigheid tekenen wij hierbij aan dat het treffen van interne beheersingsmaatregelen tot de verantwoordelijkheid van de control-functie behoort en niet tot die van de auditfunctie. Kern van het betoog van Arif en Molenkamp is dat het tijd is om accountantscontrole los te maken van interne audit. Wij delen deze visie om twee redenen niet. Allereerst achten wij het afsplitsen van financial auditing binnen de interne auditfunctie onwenselijk vanuit een integrale visie op de behoefte aan zekerheid en advies voor het departementale (top)management. Beide functies versterken elkaar en creëren synergie. Financial auditing is óók internal auditing. Het is effectiever te denken in termen van het leveren van meerwaarde voor de klant en het zijn van ‘tool of management’ dan te opereren vanuit strikt gescheiden beroepsmatige hokjes (RA, RO en RE). Op de tweede plaats is de wettelijke taak van de auditdiensten niet beperkt tot het verstrekken van een accountantsverklaring bij de financiële overzichten. De wettelijke taak omvat ook onderzoek naar de totstandkoming van niet-financiële informatie, naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van processen, systemen en gedrag op het terrein van beleid en bedrijfsvoering en naar de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering. De taak van de auditfunctie bij het rijk strekt zich uit tot het gehele veld van sturing, beheersing en verantwoording. Overigens is ook het verrichten van accountantscontrole op financiële overzichten in veel gevallen niet goed mogelijk zonder naar systemen en processen te kijken. Een strikt onderscheid tussen accountantscontrole en internal auditing is dus niet mogelijk. Bovenal levert onderlinge kruisbestuiving winst op in termen van effectiviteit en efficiency. Arif en Molenkamp betogen dat het Rijk kan besparen op de huidige auditcapaciteit. Het centraliseren van de auditfunctie biedt inderdaad belangrijke voordelen in termen van professionaliteit, kwaliteit en efficiency. Zo kan de RAD beter kennis bundelen, specialistische dienstverlening ontwikkelen, snel en flexibel aan klantvragen voldoen, vanuit een rijksbrede invalshoek te werk gaan en daardoor bijdragen aan een beter presterende overheid. In het regeerakkoord van het nieuwe kabinet is samenvoeging van de auditdiensten juist om deze reden expliciet opgenomen. drs. T.A. van Tiel RA drs. J.M.L. van der Wielen RA MGA Beide auteurs zijn werkzaam bij de Rijksauditdienst. Zie: In dienst van het Rijk, De verkokering voorbij, Nota vernieuwing rijksdienst en de diverse voortgangsrapportages van het Programma Vernieuwing Rijksdienst (Tweede Kamer der Staten-Generaal, 31 490). Zie: Basisafspraken over de Rijksauditdienst d.d. 30 september 2008. Zie: Comptabiliteitswet 2001, Rapport werkgroep CDV Accountancy en Kwaliteitsplan auditfunctie rijksoverheid (Tweede Kamer der Staten-Generaal, 26 573 en 27 891).