Hoe ziet een fraudeur eruit?

18-06-2019

Tijdens de Talkshow op het IIA Congres 2019 kwam het onderwerp fraude aan bod. Joost van Onna (Openbaar Ministerie, Aardschap Foundation, Vrije Universiteit Amsterdam) en Jantien Heimel (Hoofd Internal Audit bij Nuon/Vattenfall, voorzitter van IIA Nederland) spraken onder leiding van dagvoorzitter Anouschka Laheij over frauderisicofactoren en de kenmerken van de fraudeur.

Joost: “Er was een leemte in criminologisch onderzoek naar het beeld van de fraudeur. Onderzoeken lagen vaak bij bedrijf zelf, maar naar de fraudeurs zelf was nog nooit onderzoek naar gedaan. Dus daar ben ik mee begonnen, door de criminele levensgeschiedenis van fraudeurs in kaart te brengen, te kijken naar of ze meer regels overtreden dan ‘de gewone mens’, etcetera. Men dacht altijd, ‘de omstandigheden maken de fraudeur’, maar dat blijkt uit mijn onderzoek niet zo te zijn. Je kunt fraudeurs wel degelijk herkennen. Niet zo op straat als ze langslopen natuurlijk, maar je kunt ze zeker wel identificeren.”

Hoe kun je een fraudeur herkennen?
Jantien: “Ik kan niet zeggen dat ik een fraudeur kan herkennen. Daarom is kennis van frauderisicofactoren ook zo belangrijk, die moet je wel echt kunnen herkennen. Dat je weet wat er mis zou kunnen gaan. Als je vervolgens tegen fraude aanloopt, kun je gaan kijken wie dat verder gaat oppakken. Dit kan je als auditor zelf zijn, als je daar de capaciteit toe hebt, maar het kan ook iemand anders zijn.” Joost heeft met 26 fraudeurs gesproken: “Degenen die in de gevangenis zitten, herken je meteen ;) de anderen hebben een mooi pak aan, dan ziet het er meteen heel anders uit.”

Wat is het profiel van de fraudeur?
Joost: “In mijn onderzoek heb ik bijvoorbeeld gekeken of fraudeurs op andere plekken ook regels overtreden, zoals in het verkeer, of bij de belasting. Al is het niet zo dat mensen die veel verkeersboetes krijgen, ook fraude plegen. Het is geen voorspeller. Maar de persoonlijke achtergrond van fraudeurs toont wel overeenkomsten. Er is iets in hun leven waar de lijn tussen goed en slecht vertroebeld is. Fraudeurs nemen het niet zo nauw met de regels. Dit is vaak een proces. Het is niet zo dat ze ineens wakker worden en denken ‘vandaag ga ik fraude plegen’.”

Wat kun je doen om een fraudeur op te sporen?
Jantien doet op afdelingsniveau geregeld onderzoek met questionnaires: “Er kwam na de vraag ‘Have you witnessed harassment’ op een bepaalde afdeling naar voren dat er iets niet in de haak was. Toen zijn daar extra gesprekken gevoerd. Je vraagt jezelf in zo’n geval af: ‘Is het nodig dat er een extra, specialistisch onderzoek wordt gedaan?’ Joost: “De omstandigheden waarbinnen mensen werken, zijn inderdaad heel belangrijk. Ook een belangrijke indicator is de binding met de maatschappij, of in het geval van werknemers, de binding met het bedrijf. Mogelijke fraudeurs slaan toe bij belangrijke gebeurtenissen in hun leven. Neem als fraudeonderzoeker dus eens contact op met HRM. Je wilt preventief te werk gaan.”

Wat doe je als je een fraudeur in beeld hebt?
Joost: “Of je ze kunt aanspreken is afhankelijk van de  specifieke zaak. Maar je kunt inderdaad vaak preventief aan iemands jasje trekken om te vragen hoe het met hem gaat.”

Meer weten over het onderzoek? Mail naar j.van.onna@vu.nl.


Elisabeth Beelaerts Fotografie

Terug naar het nieuwsoverzicht

IIA Nederland

088-0037100
iia@iia.nl
Burgemeester Stramanweg 105F
1101 AA Amsterdam
Contact opnemen

Audit Magazine

Audit Magazine

Lidmaatschap

IIA is dé toonaangevende beroepsorganisatie voor internal auditors. Een lidmaatschap laat u delen in de collectieve kennis van alle vakgenoten in de wereld.
Meer informatie